Aan elk feestje komt een eind...

Hallo allemaal,

Die tijd ‘het voorbij gevlieg’, zouden de Zuid-Afrikanen zeggen! Nog maar een week voordat ik mijn onderzoek definitief ga afronden en Pietersburg is meer als een thuis gaan voelen dan ik eerst verwacht had. Ik zal toegeven dat ik een haatliefde verhouding heb met dit land: bepaalde dingen hebben de potentie me tot waanzin te drijven, andere dingen maken dat ik het hier geweldig vind. Het gasthuis waar ik woon is mijn thuis geworden, de familie die het runt en een aantal gasten die hier net als ik langer verblijven, zijn familie geworden; we kennen elkaars gewoonten, hebben onze inside jokes, ingebouwde routines en ga zo maar door. Maandag is het Grey’s Anatomy-avond, tijdens het WK cricket moedigden we de Zuid Afrikaanse Proteas aan (die helaas niet gewonnen hebben, maar ik gun het India ook), op zaterdag supporten we met zijn allen de Bulls (provinciaal rugbyteam), op zondag is het algehele ‘keier’ tijd (wat zoveel is als uitrusten en ‘niks’ doen) en is het huis meestal een puinhoop omdat Joyce, de huishoudelijke hulp, dan al 2 dagen weg is. Maandag is dan ook de drukste dag voor haar en help ik als ik thuis ben met de berg linnen. Ik vind het leuk om te doen en zo krijg ik de kans wat vaker met haar te praten. Joyce is hilarisch en super lief, ze noemt me Angel en wil dat ik hier terugkom en ga werken in een guesthouse omdat ik zo goed ben in het helpen opvouwen van het linnen. Toen ik zei dat het in dat geval wel een beetje zonde zou zijn van mijn opleiding zei ze: “Oh... Your mother misses you?”. Ze blijft vragen of mijn huis ver weg is van hier en ik heb haar van de idee af moeten helpen dat je van Nederland naar Amerika kunt zwemmen, en zij heeft mij geleerd dat noch Thabo Mbeki noch Jacob Zuma echte Presidenten zijn. In haar eigen woorden: “Mandela was a real President; when Mandela is on TV, the whole world smiles. When you see Mbeki or Zuma, nobody smiles, you would rather cry”.

Toen ik mij aan het voorbereiden was op mijn interview met de chiefs, de ‘koningen’ van dorpen waar ik onderzoek naar doe, heeft Joyce me wat woordjes SePedi geleerd, de lokale taal, en heeft ze me laten zien hoe ik respect moet tonen. Al dat ging gepaard met een hoop gelach maar ik kan het haar niet kwalijk nemen, het zag er in het begin allemaal een beetje ongemakkelijk uit. Waar ik nu ook kom zeg ik ‘thobeela’ tegen mensen, wat zoiets als ‘goedendag, hoe is het met je’ betekent. Trots op mezelf dat ik mensen in hun eigen taal kan begroeten liep ik een winkel binnen in het noorden van het land en zei ‘thobeela’, had ik het tegen een Indiër die net zo weinig van de lokale taal spreekt als ik zelf! Desalniettemin krijg ik het na 2 maanden voor elkaar het volgende gesprek in het SePedi te voeren: “Hallo, hoe is het met je?”, “Goed, dank je wel, en met jou?”, “Goed dank je wel”! Spaans was dan toch een stuk minder lastig! Inmiddels versta ik wel zo’n 95% van het Afrikaans. Het is eigenlijk een vrij simpele taal en heeft bijna alles gemeen met het Nederlands (met wat Franse en Engelse invloeden hier en daar) behalve dat alles veel liever, kleiner en minder serieus klinkt. Dat is ook precies de reden waarom ik het niet voor elkaar krijg het te spreken; ik kan het wel, maar het klinkt als zo slecht Nederlands dat ik er kromme tenen van krijg als ik het mezelf hoor spreken J Verder ontdek ik steeds meer interessante dan wel vreemde feiten over mensen hier. Het is me opgevallen dat niemand, man noch vrouw, de WC deur op slot doet in openbare toiletten. Het is al zo vaak gebeurd dat ik ergens ben, naar het toilet moet, een deur zoek die open is, die openduw en dan oog in oog sta met een andere vrouwelijke bezoekster. Nog niet een keer heb ik meegemaakt dat ze de deur op slot draaien. Laatst was ik in een café in Pretoria toen ik naar het damestoilet liep, de deur openduwde en er een kerel op de WC zat...! Daarnaast heb ik gehoord dat zwarte mensen bang zouden zijn voor water. Nu geloof ik dit natuurlijk niet echt, maar het feit is wel dat men downtown geen (geloof me, niet een) bikini dan wel badpak zal kunnen vinden in de winkels. Toen ik eens aan een jongen in een sportzaak waar ik vaak kom vroeg waarom dit is vertelde hij me dat zwarte mensen niet zwemmen. Eenmaal thuis werd me verteld dat zwarte mensen inderdaad niet zwemmen omdat ze bang zijn voor water. Nogmaals, ik vind het een sterk verhaal, enigszins stigmatiserend zelfs, maar tegelijkertijd ook wel grappig.

Los hiervan kom je regelmatig sterke vooroordelen tegen over zwarte mensen. Zo kunnen ze geen afstanden inschatten, niet autorijden, hebben ze geen organisatorische kwaliteiten, zijn ze lui en willen ze niet op een boerderij werken omdat ze daar ‘te goed’ voor zijn. Voordat je een blanke zoiets hoort zeggen zul je altijd deze zin daaraan vooraf horen gaan: “I am not a racist but” of “You will think that I am a racist now, but”. Ik heb inmiddels geleerd me hier niet over op te winden maar het juist te beschouwen als informatie J Verder is het wel echt vrij geniaal wat voor namen sommige (zwarte) mensen hun kinderen geven! Hier een kleine greep van diegenen die volgens mij de kroon spannen (en dit is geen grapje, deze namen staan op hun ID-kaart): ‘Captian Morgan’, ‘Two Rand’, ‘Fokkies Fokkies’ en “Metric Examtion’. Bovendien doe ik onderzoek in een dorp dat ‘Armoede’ heet! Als dat niet bemoedigend is voor de mensen die er in daadwerkelijke armoede leven dan weet ik het ook niet J Vorige week is hier in Pietersburg een nieuwe grote Mall geopend en ik heb zelden zo’n commotie gezien! De hele stad en Provincie lagen op zijn kop, en in de aanloop naar de opening op de dag zelf waren er om 08h30 al 50 (!) ongelukken gebeurd op de weg omdat mensen haast hadden om er te komen! Hele oplages van de plattegrond, alle winkels en interviews met alle mogelijke betrokkenen en inwoners zijn er gedrukt, en ik heb me goed vermaakt met de stukken waarin lokale mensen vertellen wat hun verwachtingen van de Mall zijn. Het liep een beetje uiteen van ‘een plek waar alle culturen in ZA bij elkaar kunnen komen’, ‘een plek om de kinderen te laten spelen en rondrennen’ tot aan ‘een geweldige mogelijkheid een einde te maken aan de armoede’. Een vrouw zei dat ze hoopte dat de lokale overheid de Mall tot een ‘drug free zone’ zou verklaren zodat het veilig zou blijven. Persoonlijk moest ik hier om lachen want ik moet heel eerlijk zeggen dat ik van de Cape Provice tot Gauteng tot hier nog nooit een Mall tegen ben gekomen waar stond dat je er wel drugs mocht gebruiken. Gisteren hadden we een paar mensen te eten toen een vrouw zei dat ze zaterdag boodschappen aan het doen was en de enige blanke in de supermarkt was. Haar conclusie was dat de nieuwe Mall nu al een plek is waar alleen de ‘zwarten’ komen en de blanken lekker in de oude Mall blijven winkelen omdat er in de nieuwe Mall ‘overal (zwarte) mensen rondhangen met hun kinderen, in de weg lopen, op de vloer zitten en niets doen’. Vervolgens kwam ter sprake wie er eigenlijk eerst in Afrika waren, de zwarten of de blanken, toen iemand zei dat ‘de oudste mens die hier opgegraven is sluik en niet kroeshaar had, dus wie was hier nou eerder, mafkezen!’ alsof bewezen moest worden dat blanke mensen en niet de zwarten het ‘recht’ hebben hier te zijn. Na alles wat ik inmiddels al heb gehoord viel mijn mond toch wel bijna open van verbazing, niet alleen omdat dit gezegd werd, maar ook omdat iedereen hier oprecht hard om moest lachen en instemmend ‘ja’ knikte.

De huidige staat van de politiek is enigszins turbulent aangezien op 18 mei de provinciale verkiezingen zullen plaatsvinden. De grootste rivalen zijn de ANC (de huidige regerende partij die sinds ’94 aan de macht is) en de DA (Democratic Alliance). De DA is, wordt beweerd, een overwegend ‘blankere’ partij maar heeft wel degelijk zwarte leden en is de regerende partij in o.a. Cape Province (Kaapstad en omgeving), wat vrij opmerkelijk is. Een aantal prominente leden van de ANC zoals de voorzitter van de grootste vakbond, COASATU, hebben de laatste tijd sterke kritiek geuit op de ANC en haar loze beloftes van de afgelopen jaren. Dit heeft erin geresulteerd dat de DA op een aantal (onverwachte) plekken, zelfs in Gauteng, volgens de peilingen op meer zetels uit zou komen dan de ANC. Als reactie hierop is de ANC bussen vol met mensen naar die plekken gaan sturen om zich aldaar als ‘inwoners’ te laten registreren om vervolgens van daaruit op de ANC te stemmen en een overwinning van de DA te voorkomen. ‘Illegaal’ natuurlijk, en er is dan ook een verdrag ondertekend waarin alle deelnemende partijen aangeven zich aan de ‘ethische’ codes van de stembusgang te zullen houden. In hoeverre dit echt gaat helpen kan ik niet zeggen, maar de ANC is zenuwachtig, en ik hoop terecht. Van de andere kant is het ook weer zo dat we nu opeens berichten beginnen te horen over zwarte DA-leden die uit de partij stappen omdat sommige provinciale leider ‘racistisch’ zouden zijn, zoals hier in Limpopo. Hoe het ook moge zijn, sinds de ANC aan de macht is, en vooral met het aantreden van Mbeki en vervolgens Zuma zijn er een aantal dubieuze wetten aangenomen en is er tot dusver weinig te zien van alle beloftes die gemaakt worden. Julius Malema (leider van de ANC Youth League) is een van de potentieel gevaarlijkste prominenten binnen de ANC als je het mij vraagt, en er zijn weinig mensen die zo vaak onderwerp van gesprek zijn hier als hij. Voor de mensen die het zich kunnen herinneren, vorig jaar is Eugene Terre-Blanche, een Zuid Afrikaanse blanke boer en voorzitter van de radicale groep “SA Defense League’ o.i.d. vermoord nadat er onlusten waren uitgebroken naar aanleiding van het zingen van het lied “Kill The Boer” (een oud lied wat zwarte mensen al decennia lang schijnen te zingen) onder aanvoering van Malema. Er is op dit moment een rechtszaak bezig tegen hem voor onder andere dit schandaal en er gaat geen dag voorbij dat er een groot artikel in de krant over staat. Voor Malema zelf lijkt het allemaal een grote grap te zijn. Soms kijk ik op TV naar de uitzending van de verhoren, en het is werkelijk gênant hoe hij zich in de rechtszaal gedraagt, maar bovenal de onzin die hij uitkraamt. Sommige leden van de ANC hebben zich kritisch uitgelaten tegen en over Malema en zijn raciale retoriek, maar Zuma is tot nu toe altijd achter hem blijven staan.

In Johannesburg raakte ik uitvoerig in gesprek over de binnenlandse politiek met taxichauffeur Percy, afkomstig uit de Eastern Cape en wonend in de gevaarlijkste en meest beruchte buurt van Jo’burg, Hillbrow (voor wie wil zien hoe het leven daar is, download ‘Law and Disorder in Johannesburg’ van Louis Theroux, absoluut de moeite waard). Een ontzettende slimme man naar wiens mening de ANC een corrupte partij is die mensen manipuleert en erop uit is nog jarenlang aan de macht te blijven zonder ook maar iets voor de mensen te doen. Hij vertelde me dat volgens hem het probleem in ZA nog steeds is dat mensen denken dat ze binnen hun ‘ras’ moeten stemmen, en aangezien de ANC een ‘zwarte’ partij is zul je niet veel zwarte mensen tegenkomen die op de DA zullen stemmen, ook al weten ze dat dit de beter keuze zou zijn. De ANC heeft inderdaad wel een vrij dubieuze manier om mensen aan zich te binden. Chiefs in het hele land worden voorzien van auto’s (de nieuwste Audi’s, zelf gezien) en huizen, officieus in ruil voor hun stem en steun, officieel omdat ze een auto moeten hebben om dorpen te bezoeken en een huis om in t wonen. Aangezien de chiefs de belangrijkste autoriteiten zijn in de rurale gebieden worden mensen via deze manier beïnvloed om op de partij te stemmen waarvan de chief denkt dat deze het beste is, wat natuurlijk de ANC is. Als je het mij vraagt is de beste hoop voor dit land dat Helen Zille (DA) de volgende President wordt, en hoewel ik misschien iets optimistischer ben dan Percy die zei: “dat gebeurt waarschijnlijk toch nooit”, lijkt het er niet op alsof dit in de nabij toekomst daadwerkelijk zou kunnen gebeuren.

Mijn onderzoek is over het algemeen soepel gegaan met uiteraard een paar uitdagingen hier en daar, maar dit is en blijft Afrika dus dat hoort erbij! Deze laatste 2 weken beginnen de dingen echt bij elkaar te komen. Eindelijk is het me gelukt de zo belangrijke interviews met de lokale chiefs en het mijnbedrijf te regelen, en ik begin de samenhang, of eigenlijk juist de tegenstrijdigheid van alles steeds beter te begrijpen. Het blijft echter een uitdaging en aparte ervaring om in zo’n verdeeld land als ZA onderzoek te doen omdat er voor elk verhaal een exact tegenovergestelde gevonden kan worden dat alles wat je gehoord hebt compleet weerlegt. Maar naast de serieuze zaken heb ik ook leren feesten met de Zuid Afrikanen die hun 21^ste verjaardag nog groter vieren dan wij ons 18^de (echt veel groter). Het is 3 dagen feest, het is vermoeiend maar super leuk. Wij zijn voor de 21^ste van Paul, de zoon van de mensen bij wie ik nu woon, naar hun farm gegaan en hebben daar het hele weekend huisgehouden. Barbecueën is hier een tweede natuur en als het aan de Zuid Afrikanen ligt dagelijkse lunch als wel avondeten, wat het zo ongeveer ook was op de farm! Naast dat het een heel leuk feest was, was het ook geweldig om in een omgeving te zijn waar je zoveel sterren kun zien dat je de idee hebt ze aan te kunnen raken, in de open lucht te slapen op een uitkijktoren, en vanaf daar de zon weer op te zien komen... Fantastisch! Vorige week dinsdag is Jeroen aangekomen die volgens mij zijn nieuwe hobby heeft gevonden: wilde dieren spotten (met wat hulp van mijn spot-kwalitieten, de ervaring heeft geleerd dat ik zo ongeveer alles zie), dus ik verwacht dat hij niet kan wachten tot we aankomend weekend met leeuwen gaan lopen en welpjes gaan knuffelen. Tot nu toe hebben we al vrij veel geluk gehad, we hebben giraffes, neushoorns en zebra’s van best dichtbij gezien, en een hele berg impala’s, kudu’s en gekke mooie vogels. Ik hoop stiekem nog steeds ergens een olifant en buffel te zien! Over ongeveer een week gaan we naar Swaziland en Mozambique en ik kan niet wachten (verse vis elke dag) maar de gedachte aan afscheid nemen van Pietersburg en de mensen hier vind ik nog maar gek....

Nu houd ik op want ik heb al veel te veel van jullie concentratie gevraagd! Ik hoop dat het de moeite waard was om te lezen, en nogmaals, leuk dat jullie op deze manier meereizen!

Baie veel liefs!